مرقد جعفر طیار کجاست؟ +عکس

مرقد غریبانه و مظلومانه جناب جعفر بن ابی طالب برادر امیر المومنین علیه السلام ومعروف به جعفر طیار در کشور اردن.

چرا به او جعفر طیار می‌گویند؟ دلیل معروفیت نماز ایشان چیست؟

شاید یکی از سوالاتی که در ذهن ما وجود داشته باشد وجه تسمیه لقب “طیار” یا ” ذوالجناحین” برای آن حضرت است.

در تاریخ و اخبار و روایات ذکر شده است که “طیار” لقب جعفربن ابی طالب پسر عم پیغمبر اکرم (ص) و برادر ارشد امیرمؤمنان (ع) امام اول شیعیان است که در سال هشتم هجری در جنگ موته واقع در شام پرچمدار مسلمین بود او آن قدر جنگید تا هر دو دستش به ضرب شمشیر دشمنان از بدن جدا شد ولی جعفر که مردی شجاع و مؤمن بود با آنکه دو دست در بدن نداشت پرچم اسلام را با دو بازوی بریده خویش بر سینه برافراشته داشت تا مسلمین روحیه خویش را نبازند و وحشت زده نشوند.

در این حال بود که در اثر ضربات دشمن از میان دو نیم شد و به گفته یعقوبی: «پس هر پستی برای رسول خدا (ص) برافراشته شد و هر بلندی برای او پست گردید تا شهادت گاه‌های آنها را دید و گفت: ” ای جبرئیل، من زید را پیش داشتم و خدا جعفر را برای خویشی تو پیش داشت. رسول خدا (ص) با آگاه شدن از خبر شهادت جعفر بسیار اندوهگین شد و گریست و فرمود که خداوند به جای دو دست، به وی دو بال داد که با آنها در بهشت، پرواز می‌کند از همین رو جعفر به ذوالجناحین (دارای دو بال) و طیار مشهور شد.

پیامبر برای دادن خبر شهادت جعفر و دلداری از خانواده وی، نزد همسر او اسماء بنت عمیس آمد، فرزندان جعفر را خواند و با آنان مهربانی کرد و به اسماء تعزیت گفت و از خداوند خواست که در میان فرزندان و ذریه جعفر، جانشین صالح و نیکی برای وی قرار دهد فاطمه زهرا (س) نیز که جعفر پسرعموی وی بود بر او گریست. رسول خدا(ص) فرمود که بر مثل جعفر باید که گریه کنندگان بگریند، همچنین سفارش کرد که به آل جعفر رسیدگی شود؛ زیرا که آنان سرگرم عزا هستند و به فاطمه فرمود که برای خانواده جعفر به مدت سه روز غذا تدارک بیند، بعدها رسول خدا(ص)، خود به امور فرزندان جعفر رسیدگی می‌کرد.

اما درباره علت معروفیت نماز جعفر طیار گفته شده از آن لحاظ است که وی بیشتر اوقات شبانه روز خود را به نماز و دعا در پیشگاه پرودگار می‌گذرانید و نمازهای طولانی می‌خواند به طوری که کمتر کسی از این بابت به پای او می رسیده است.

فضائل و مناقب جعفربن ابیطالب

او در عصر جاهلیت به داشتن چهار خصلت، متمایز بود. پرهیز از شراب‌خواری، دروغ، فحشاء، و بت پرستی. جعفر خطیبی توانا و مردی شجاع، سخاوتمند، بردبار و متواضع و شخصیتی نافع داشت و دارای عقل و درایت و هوش زیاد و اراده قوی بود. این سردار برجسته، آگاه به مسائل دینی و آشنا به فنون و اصول جنگ بود و از سابقین در اسلام بود. درباره فضایل او روایاتی از پیامبر نقل شده که جعفر در ردیف بهترین مردم و با پیامبر از یک طینت و سرشت و از نظر خلق و خوی شبیه‌ترین افراد به پیغمبر بوده است.

رسول خدا(ص) چه لقبی به جعفر داد؟

پیغمبر، او را از “ابوالمساکین” یعنی پدر بینوایان دادند، زیرا او بسیار به فقرا و مستمندان رسیدگی می‌کرد و اموالش را میان آنها تقسیم نمود. ارادت و علاقه‌اش به برادر خود، علی بن ابیطالب هم بسیار زیاد بود. او از پیامبر روایت نقل کرده و پسرش عبدالله، ابوموسی اشعری، عبدالله بن مسعود، عایشه، ام سلمه و دیگران هم از او نقل حدیث کرده‌اند.

وفات شخصی که به منزله عبا برای رسول خدا بود

بنا بر قول مشهور، او در هنگام شهادت ۴۱ سال داشت و در همان منطقه (موته) شهید شد و مزار او و سایر شهدای موته، در منطقه‌ای معروف به شهر مزار در اطراف موته (شهری در استان کرک اردن) قرار دارد. همانطور که گفته شد دو دست جعفر در رکاب رسول خدا از تن بریده شد اما پرچم اسلام را در دهان خود و بر روی سینه‌اش برافراشته نگاه داشت، همان رشادت و ایثاری که ابالفضل العباس(ع) در جوار امام حسین(ع) در صحرای کربلا داشتند و این درس را از عموی رشید خود یعنی حضرت جعفربن ابی طالب(ع) آموخته بودند. ظاهرا قبر آنها قبلا مخفی بود ولی امروزه شناخته شده و امروز زیارتگاه است. گفته می‌شود که “ظاهر بیترس اول” چهارمین سلطان مصر، مزار جعفر را تجدید بنا کرد و اوقاف بسیاری به آن اختصاص داد.

روستای مؤته ـ واقع در ۱۲ کیلومتری شهر کرک اردن ـ روستایی است که در محل وقوع جنگ مؤته قرار دارد.

در این روستا بقایای یک زیارتگاه تاریخی وجود دارد که به نام «مشهد» شناخته می‌شود و در واقع محل شهادت جعفر طیّار دانسته شده است.

قدمت بقایای فعلی آن به دوره ایوبی یا مملوکی باز می‌گردد. اما در گذر زمان ویران و به تلّی از سنگ و خاک تبدیل شده بود که تنها یک طاق سنگی از میان آن سر برآورده بود. بخش آثار اسلامی وزارت اوقاف اردن در این محل کاوش‌های باستان‌شناسی انجام داد که در جریان آن، همه بقایای بنا از زیر خاک بیرون آورده شد.

این کاوش‌ها نشان داده است که طاق باقی‌مانده، یکی از چهارطاقی اصلی بنا بوده که بر فراز آن گنبدی برپا بوده و همچنین بنا دارای محرابی در ضلع جنوبی و یک ورودی و اتاق‌هایی در ضلع شمالی بوده است. در میان اتاق نیز یک قبر سنگی نمادین به نشانه محل شهادت جعفر طیّار به چشم می‌خورد. شایان ذکر است که در فاصله حدود پانصد متری جنوب این زیارتگاه نیز بقایای زیارتگاه دیگری وجود دارد که ظاهرا محل شهادت عبدالله بن رواحه ـ از صحابه بزرگ پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) ـ به شمار آمده است.  .

منابع برخی از روایات نقل شده:

صدوق ،۱۷۷.۱

ابویعلی،۳۵۰.۱۱

ابن حبان، ۵۲۱.۱۵

ابن ابی شیبه، ۵۱۶.۷

عبدالرزاق، ۵۵۰.۳

برقی، ۲/۴۱۹؛ حلی، ۲/۱۲۷

هیثمی، ۵/۱۵۵